Nobele leugens

In het onvolprezen “Sapiens: een kleine geschiedenis van de mensheid” stelt de historicus Yuval Harari dat dankzij de cognitieve revolutie de mens dingen kan verbeelden die geen enkele objectieve grondslag hebben. Met de hulp van taal kan de mens namelijk collectieve ficties zoals symbolen, rechtsordes, verhalen, mythen en religies construeren. Deze ficties stellen ons in staat om ons op basis van een gedeelde identiteit te organiseren in verbeelde gemeenschappen waarvan de leden elkaar niet persoonlijk kennen, maar zich toch verbonden voelen.

Deze verbondenheid vloeit voort uit identificatiemiddelen zoals proximiteit, een gedeelde geschiedenis, een collectief geheugen, territorialiteit, waarden en normen en nog een heleboel andere dingen die we wél voelen, maar moeilijk onder woorden kunnen brengen.

Volgens Harari is elk grootschalig samenwerkingsverband, zoals het Romeinse Rijk, dan ook gebouwd op een geloof in collectieve ficties, of om het met Plato te zeggen: nobele leugens. Leugens, want we geloven deze ficties niet omdat ze objectief waar zijn, nobel omdat het geloof erin ons in staat stelt om een betere samenleving op te bouwen. Zo toont onderzoek aan dat gemeenschappen met een sterk identiteitsbesef beter scoren op vlak van efficiëntie, veiligheid en welvaart.

Net omdat gemeenschappen in stand worden gehouden door ficties, en ficties verdwijnen zodra mensen er niet meer in geloven, lopen ze altijd het risico dat ze instorten. Denk maar aan de ravage die het deconstructivisme van de jaren ’60 achterliet.

Er moet dus continu aan ons gezamenlijk verhaal worden getimmerd om onze gemeenschap in stand te houden. Er moet bewust moeite gedaan worden om wetten, gewoontes en gebruiken overeind te houden.

Laten we dus dagelijks vormgeven aan een samenlevingsvorm die voortvloeit uit een politieke identiteit, die iedereen kan verwerven ongeacht economische en sociale achtergrond of afkomst. Het is het enige systeem dat een democratisch en solidair proces kan doorstaan.

Deze politieke identiteit ligt echter niet op het niveau van België. In dit land liggen de identificatiemiddelen tot gemeenschaps- en natievorming namelijk bij Vlaanderen en Wallonië. Vlamingen delen een taal, grondgebied en referentiekader.

Elk jaar op 11 juli herdenkt Vlaanderen haar mooiste nobele leugen. De Guldensporenslag voert ons mee naar een slagveld waarbij het volk het establishment omverwerpt. Denk Braveheart, maar dan in de Lage Landen. David tegen Goliath. Voor de eerste maal in de geschiedenis versloeg een leger van voetvolk een ridderleger!

Geniet van de Vlaamse feestdag!